W połowie każdego roku Biblioteka Narodowa publikuje raport dotyczący ilości wydanych w uprzednim roku książek. Choć pandemia koronawirusa zahamowała wzrost ilości nowości wydawniczych w Polsce, to od wielu lat wynosi ona ponad 30 000 pozycji. Jak w tym gąszczu tytułów wybrać to, co będzie dla nas interesujące? Być może ocena książki po okładce będzie najlepszym sposobem.
W 2013 roku Patryk Mogilnicki założył na Facebooku stronę Kupiłbym tę książkę, gdyby nie okładka. Strona powstała ona w wyniku frustracji – Mogilnicki sam będąc ilustratorem nie mógł znieść widoku brzydkich okładek swoich ulubionych książek. Z założenia miała być to strona krytyczna, prezentującą w krótki i przystępny sposób to, co na Polskim i światowym rynku wydawniczym się nie udało. Autor śledził nie tylko koszmarki designu, ale także zbyt duże uleganie wpływom i „inspirowanie” się niektórych projektantów w swojej twórczości.
Z czasem w zalewie krytycznego spojrzenia pojawiły się jednak także przychylne recenzje, które znalazły swój finał w publikacji zawierającej rozmowy z najważniejszymi polskimi ilustratorami i projektantami: Książki po okładce. Jej okładka została zresztą przez wielu krytyków uznana za jedną z najlepszych z ubiegłego roku.
W ten sposób przechodzimy do sedna tego artykułu i przyglądniemy się najciekawszym okładką książek z ostatnich lat i ich autorom.
Fajne chłopaki
Chwytliwa nazwa grupy twórczej może być kluczem do osiągnięcia sukcesu. Jednak jeszcze lepiej, gdy za nią kryje się talent do tworzenia niesztampowych, prostych, ale nie nudnych projektów. Łukasz Zbieranowski i Maciej Lebiedowicz założyli swoje studio projektowe w Łodzi. Ich prace można od lat śledzić na koszulkach sklepu Pan tu nie stał, ale także właśnie na oprawach książek. Jedną z takich pozycji jest wydany w 2018 roku nakładem PIW-u Moby Dick. Oszczędna, graficzna forma nawiązuje do izolinii, wskazujących na mapach różnice poziomów. To subtelne odwołanie do geografii, podróży, poszukiwania przygód, nadaje okładce równocześnie dynamicznego charakteru, który idealnie oddaje treści i nerw powieści.
Inny charakter ma Śmierć w Rzece Kura Włodzimierza Spasowicza. Oprawa tego kryminału bazuje na znaku rozpoznawczym Fajnych chłopaków, czyli nawiązywaniu do typografii i wzornictwa PRLu. Font niczym z reklamy z lat 60., przygaszone kolory, tekturowy podkład z prostym, geometrycznym rysunkiem na pierwszym planie.
Marta Lissowska
Zdobyła główna nagrodę w plebiscycie Fundacji Polish Graphic Design na najlepszą okładkę książki 2020 roku za Dziewczynę i pistolet Agaty Pyzik. Książka ta jest w zasadzie esejem wizualnym, w którym co druga rozkładówka zawiera fotografie i kolaże Pyzik, które dobrane i podporządkowane zostały koncepcji Lissowskiej. Obwoluta utrzymana w błękicie i ochrze nadaje kolorystykę całej publikacji. Jej koncept opiera się na połączeniu pejzażu wysp kanaryjskich, gdzie rozgrywa się narracja książki, z kobiecą twarzą, która wychodzi na pierwszy plan po zdjęciu obwoluty. Wtedy na niebieskim tle rysują się już tylko wygrawerowany na złoto tytuł oraz schematyczne usta i oczy postaci-narratorki.
Ola Niepsuj
W świecie polskiej ilustracji panuje parytet. Kobiecy głos jest tu tak samo wyraźny, jak męski. Niepsuj jest w nim wyraźną propagatorką stylu retro, który swobodnie czerpie z tradycji Polskiej szkoły plakatu, łącząc go z prostymi, nieco figlarnymi formami. „Lubię bawić się teksturami, umieszczać fragmenty odmiennych światów w nowym kontekście, wymyślać nowe postaci i niemożliwe sytuacje. Na przykład, wyciąć coś na kształt rzeźby barokowej ze starego zdjęcia kłębiastych chmur czy posadzić słonia na rowerku” mówi Niepsuj o swojej metodzie projektowania. Dzięki temu jej projekty mają w sobie dużo lekkości i swobody, a rękodzielnicze podejście do designu (większość projektów jest wykonywana analogowo, a następnie skanowana) sprawia, że każda z realizacji jest całkowicie niepowtarzalna.
Być może to podejście sprawiło, że ilustracja jej autorstwa zdobi okładkę książki Nowa polska ilustracja. Rysunkowy styl Niepsuj sprawdził się także na okładce Jadłonomi po polsku, jednej z najpopularniejszych książek kucharskich ostatnich lat.
Bękarty
Kolejny tandem w polskim projektowaniu graficznym. Krzysztof Ignasiak i Marcin Matuszak tworzą zarówno bardzo klasyczne projekty opraw, oparte na pojedynczej fotografii i współgrającej z nią typografii, a także bardziej minimalistyczne, oparte na jednolitym kolorze okładki i pojedynczym, strukturalnym motywie.
Katalog prac Piotra Korzeniowskiego ma mocny, wyrazisty kolor dzięki żółtej obwolucie, sama okładka bowiem nawiązuje łagodnie do reprodukowanych wewnątrz publikacji prac artysty.
Tandemem do Singapuru. Dziennik z podróży to natomiast seria czterech książek zawierających zapis wyprawy Aleksandra i Karoliny Klajów. Okładki zawierają zdjęcia autorów dziennika. Ich dobór, a także dopasowanie fontu i układu tekstu, aby współgrał on z lekko melancholijnym charakterem fotografii udowadnia, że nawet z pozoru prosty projekt okładki niesie za sobą decyzje rzutujące na odbiór książki.
Stworzenie okładki książki jest dla projektanta nie lada zadaniem. Musi bowiem oddać jej treść, podporządkować się w pewien sposób dziełu literackiemu, przy równoczesnym oddaniu tego, co w tym dziele najistotniejsze. Opowiedzieć jednym widokiem historię, ale jej nie przegadać. Zadbanie o dobrą okładkę może być dla wydawnictwa zagraniem czysto marketingowym, ale może być także manifestacją dbania o każdy szczegół publikacji. Jeżeli zatem wydawca z taką pieczołowitością podchodzi do wizualnych aspektów woluminów, to możemy mieć pewność, że książka warta jest wzięcia jej ze sklepowej półki.
Źródła materiałów graficznych:
https://www.facebook.com/kupilbymteksiazke/photos/p.3900194513413909/3900194513413909/?type=3
https://www.karakter.pl/ksiazki/ksiazka-po-okladce
https://fajnechlopaki.com/kopia-budowniczy-ruin
https://fajnechlopaki.com/smierc-w-rzece-kura
https://www.restameta.com/PL/Kraków/989828047700199/Księgarnia—Wystawa#gsc.tab=0
https://label-magazine.com/sztuka/artykuly/sadzajac-slonia-na-rowerku-rozmowa-z-ola-niepsuj
https://marginesy.com.pl/sklep/produkt/133294/jadlonomia-po-polsku
https://www.behance.net/gallery/61096445/Piotr-Korzeniowski
http://bekarty.pl
Data publikacji: 04.07.2022 r.
Autorka tekstu: Katarzyna Wincenciak
Jak skutecznie przygotować teczkę? – Wywiad z Marią Antosiewicz Z wielką chęcią wymieniam imię tej szkoły jako placówki, która zbudowała mnie jako artystę. Maria Antosiewicz Każdy z rekrutujących na uczelnie artystyczne ma swoje indywidualne doświadczenia. W serii wywiadów z absolwentami naszej szkoły, którzy z pozytywnym skutkiem przeszli ten proces, dowiadujemy się jak skutecznie przygotować się […]
Jak skutecznie przygotować teczkę? – Wywiad z Szymonem Wiążewskim (…) nauczyłem się tego, że każdy temat można ugryźć w jakiś ciekawy sposób, a martwa natura może opowiadać ciekawą historię. Myślę, że nauczyłem się również tego, że praca twórcza powinna przede wszystkim wychodzić z serca, a do kreowania potrzeba wiele luzu. Tworzenie przede wszystkim powinno sprawiać […]
ROZMOWA Z RAFAŁEM ZALUBOWSKIM Kto lepiej zna Szkołę Rysunku Zalubowski niż jej właściciel? Oprócz pełnienia roli założyciela i lidera, Rafał Zalubowski uczy na co dzień rysunku i tworzy koncepcje corocznych programów zajęć. Postanowiliśmy porozmawiać z nim na temat wartości naszej szkoły oraz znaczenia rysunku w świecie. Weronika Kęsek: Czy jest coś, co wyróżnia Szkołę Rysunku […]
Wywiad z Tomaszem Spellem Tyle znakomitych komiksiarzy na raz, ile podczas Komiksfestu 2024, jeszcze u nas nie było! Pięciodniowy turnus wypełniły fantastyczne warsztaty, spotkania i rozmowy z gośćmi, których mieliśmy przyjemność zaprosić. Jednym z nich był Tomasz Spell, profesjonalny artysta komiksowy, na co dzień realizujący własne projekty albumów komiksowych. Rysowanie komiksów cały dzień, w ramach […]
